کبد شما چگونه چرب می‌شود؟

کبد یک عضو گوارشی کمکی است که مایع صفرا تولید می‌کند. مایعی قلیایی که شامل کلسترول و نمک‌های صفراوی بوده و در تجزیه چربی‌ها نقش اساسی دارد.
کیسه صفرا، کیسه کوچکی در زیر کبد است که صفرای تولید شده کبد را در خود نگه می‌دارد تا در مواقع لزوم جهت تکمیل گوارش به روده کوچک ریخته شود. در بیماری کبد چرب، چربی در کبد ساخته و تجمع می‌یابد که به این وضعیت استئاتوز گفته می‌شود. گاهی کبد چرب وجود دارد اما تجمع چربی به اندازه ای نیست که سبب بروز علائم شود.

داستان کبد چرب

انواع دسته بندی کبد چرب

این بیماری به ۴ گرید از نظر میزان پیشرفت دسته‌بندی می‌شود:

• گرید ۱ کبد چرب ساده‌ترین نوع آن است که دلیل آن خوردن مواد غذایی ناسالم است. البته این گرید با افزایش فعالیت‌های روزانه و تغذیه سالم کاملاً برطرف می‌گردد.
• گرید ۲ کبد چرب در این حالت وضعیت بیمار کمی سخت‌تر و پیچیده‌تر می‌شود این حالت از کبد چرب، رژیم غذایی خاص خود را نیز دارد.
• گرید ۳ کبد چرب تنها با بهبود سبک زندگی قابل درمان خواهد بود ورزش، تغذیه مناسب (کاهش مصرف انواع گوشت، فست فودها، چربی‌ها و غذاهای چرب و…) مدیریت استرس و دیگر موارد. البته این هشداری است برای افراد دارای کبد چرب گرید ۲ و ۱ که در درمان بیماری خود سهل انگاری می‌کنند.
• گرید ۴ کبد چرب که به سیروز کبدی معروف است، در صورت اقدام نکردن برای بهبود بیماری پیوند کبد برای فرد احتیاج می‌شود.

از جمله مواردی که منجر به تسریع بیماری کبد چرب می‌شوند:
- باید از مصرف بیش از اندازه ترشی‌ها به ویژه سرکه و آبغوره جلوگیری شود.
- خوراکی‌های سرد مثل ماست، دوغ ترش، خیار و کدو کم تر مصرف شوند، زیرا تمام این مواد غذایی باعث سرد شدن کبد می‌شوند، که باید با یک برنامه غذایی مناسب مصرف‌ آنها را محدود کرد.
- رژیم های نامناسب که باعث کاهش وزن ناگهانی می‌شوند نیز می‌توانند توانایی کبد برای چرب شدن را بالا ببرند.
- تغذیه نادرست و مصرف بیش از حد چربی و کربوهیدرات از جمله برنج سفید، سیب زمینی و انواع نان‌ها که با آرد سفید تهیه و پخت می‌شوند.
- گرسنگی طولانی مدت منجر به ایجاد بیماری کبد چرب می‌شوند.

علائم کبد چرب

افراد مبتلا به کبد چرب ممکن است هیچ نوع علائمی نداشته و کاملاً از بیماری خود بی اطلاع باشند. در بسیاری از مواقع کبد چرب بعد از انجام آزمایشاتی به منظور بررسی سایر مشکلات پزشکی، تشخیص داده می‌شود. با این حال گاهی کبد چرب با خستگی، احساس ناراحتی در قسمت بالای شکم، کاهش وزن، کاهش اشتها و تهوع همراه است.

با گذشت زمان بیماری پیشرفت کرده و وخیم تر خواهد شد. با پیشرفت بیماری ممکن است سیستم ایمنی در پاسخ به وجود چربی در کبد واکنش نشان داده و سبب بروز التهاب شود که به این حالت استئاتوهپاتیت گفته می‌شود. همچنین ممکن است سیروز کبدی رخ دهد که معمولاً در افراد چاق مبتلا به کبد چرب مشاهده می‌شود. در سیروز کبدی پس از آسیب کبدی بافت اسکار جایگزین سلول‌های طبیعی کبد می‌شود. درنتیجه کبد قادر به انجام وظایف خود نیست.

علل ابتلا به کبد چرب:

هرچند علت دقیق بروز کبد چرب به خوبی شناخته نشده اما چاقی، دیابت، افزایش چربی‌های خون مانند کلسترول بالای خون و پرفشاری خون در بروز آن نقش دارند. معمولاً ۲۰-۱۰ درصد افراد مبتلا به کبد چرب چاق نیستند اما مشخص شده اضافه وزن و چاقی به طور قابل توجهی با بروز این بیماری مرتبط است. همچنین افزایش سن و استعمال سیگار نیز احتمال بروز کبد چرب را افزایش می‌دهند.

کبد چرب شایع ترین فرم بیماری کبدی طولانی مدت در کودکان است. به طوریکه این بیماری در ۱۰ تا ۲۰ درصد کل کودکان و نیز در ۵۰ تا ۸۰ درصد کودکان چاق دیده می‌شود. انتظار می‌رود طی ۱۰ سال آینده بیماری کبد چرب علت عمده آسیب کبدی، نارسایی کبدی و پیوند کبد در میان کودکان و نوجوانان به ویژه در کشورهای غربی باشد.

پیشگیری و درمان کبد چرب
در حال حاضر، در پزشکی نوین، دارویی که قادر به درمان موثر کبد چرب در حالت پیشرفته باشد وجود ندارد. گرچه در طب سنتی و اسلامی نسخه های برای درمان تجویز می‌شود.

بطور کلی با مصرف هر ماده غذایی کبد سه واکنش مختلف در برابر آن خواهد داشت. «مصرف شود»، «ذخیره شود» و یا «به چربی تبدیل گردد». اگر ماده غذای به اندازه مورد نیاز مصرف شود، کبد به آن برچسب «مصرف شود» می‌زند. اگر ماده غذای بیشتر از نیاز مصرف شود کبد زیاده آن را به قسمت بایگانی یا ذخیره می‌فرستد. اما اگر پرخوری شود و ماده غذایی بیش از اندازه نیاز روزانه انسان مصرف شود، تشخیص کبد این است که به چربی تبدیل شود و همین امر کبد را چرب می‌کند. علل دیگر چرب شدن کبد؛ تغذیه نادرست، نوشیدن آب در بین لقمه های غذا، تند خوردن غذا، تداخل در مصرف غذاهای دیرهظم و زودهظم، مصرف غذاهای ممنوعه و ... است که باعث اختلال در کار کبد شده و موجب می‌شود کبد تشخیص درستی در برچسب زدن به ماده غذایی وارد شده نداشته باشد.

اگر علت بروز این بیماری چاقی، دیابت یا افزایش چربی‌های خون است، درمان شامل تغییر سبک زندگی، کاهش وزن و انجام فعالیت بدنی خواهد بود. کاهش وزن به میزان ۵ تا ۱۰ درصد وزن سبب کاهش استئاتوز و بیشتر از ۱۰ درصد سبب بهبود التهاب در بیماران می‌شود. کاهش وزن نقش چشمگیری در پیشگیری و درمان کبد چرب دارد.
•    بیماران مبتلا به دیابت یا چربی خون بالا باید از یک رژیم غذایی کم چرب و کم کالری استفاده کنند تا از بروز کبد چرب در‌ آنها پیشگیری شود.

•    مطالعاتی که بر روی حیوان و انسان انجام شده نشان می‌دهد که بیماری کبد چرب با دریافت زیاد کربوهیدرات های ساده مانند قند و شکر و مواد غذایی حاوی شکر مرتبط است.
•    کمبود ویتامین D با بروز کبد چرب در ارتباط است. بنابراین لازم است در بیماران مبتلا میزان این ویتامین در خون اندازه گیری شده و در صورت لزوم مکمل تجویز شود.
•    الگوی رژیم غذایی در پیشگیری و درمان کبد چرب نقش دارد. رژیم غذایی پرکالری، سرشار از چربی های اشباع (گوشت پرچرب، لبنیات پرچرب، کره، سرشیر و …) و چربی های ترانس (روغن های جامد) سبب افزایش چربی در ناحیه شکم و تجمع چربی در کبد می‌گردد. درحالیکه کاهش مصرف انرژی، افزایش مصرف پروتئین سویا، فیبر، اسیدهای چرب غیراشباع (روغن های مایع گیاهی، دانه بزرک، ماهی، گردو و …) و پروبیوتیک ها نقش پیشگیری کننده دارند.
•    در برخی مطالعات مشاهده شده در بیماران مبتلا به کبد چرب که از قهوه استفاده می‌کردند نسبت به سایرین میزان آسیب کبدی کمتر بود. مکانیسم این اثر یا مقدار مصرف قهوه که می‌تواند مفید باشد تاکنون مشخص نشده و نیاز به انجام مطالعات بیشتر در این زمینه است.
•    به نظر می‌رسد احتمالاً ویتامین E و سایر ویتامین هایی که خاصیت آنتی اکسیدانی دارند می‌توانند به کاهش التهاب کمک کرده و از آسیب وارده به کبد جلوگیری کنند.